Sarkopenia to choroba, w której dochodzi do postępującego zaniku masy mięśniowej, osłabienia siły i pogorszenia sprawności fizycznej. Przez lata uważano ją za naturalny objaw starzenia, dziś jednak wiemy, że to osobna jednostka chorobowa, możliwa do rozpoznania, leczenia i spowalniania.
Co dokładnie dzieje się w mięśniach?
W przebiegu sarkopenii dochodzi m.in. do:
- zaniku włókien mięśniowych, szczególnie tych odpowiedzialnych za szybkie i silne ruchy,
- osłabienia procesów odbudowy białek mięśniowych,
- pogorszenia pracy mitochondriów, które dostarczają energii mięśniom,
- przewlekłego stanu zapalnego w organizmie, który utrudnia regenerację.
W efekcie osoba dotknięta sarkopenią zaczyna tracić siłę, wolniej chodzić, łatwiej się męczyć i przewracać, a w bardziej zaawansowanych przypadkach – ma trudność w wykonywaniu codziennych czynności.
Dlaczego dochodzi do sarkopenii?
Sarkopenia może być:
- związana z wiekiem – włókna szybkokurczliwe zaczynają słabnąć i zanikać już po 25 roku życia, a po 60. roku życia proces nabiera znacznie na sile;
- wtórna – jako skutek innych problemów zdrowotnych, np. niedożywienia, braku ruchu, chorób przewlekłych (cukrzycy, nowotworów, niewydolności serca), długiego unieruchomienia czy stosowania niektórych leków.
Do najważniejszych czynników ryzyka należą:
- siedzący tryb życia, brak ćwiczeń siłowych,
- zbyt mała ilość białka w diecie,
- niedobory witaminy D,
- choroby przewlekłe i stany zapalne,
- leczenie glikokortykosteroidami (np. prednizon),
- wiek powyżej 60 lat.
Jakie są objawy sarkopenii?
Na sarkopenię mogą wskazywać takie sygnały, jak:
- osłabienie siły – np. trudność w wstawaniu z krzesła czy niesieniu zakupów,
- wolniejszy chód, mniejszy krok, uczucie „niepewnych” nóg,
- częstsze upadki lub utrata równowagi,
- szybsze zmęczenie przy prostych czynnościach,
- chudnięcie, zwłaszcza w obrębie rąk i nóg,
- pogorszenie samodzielności w życiu codziennym.
Jak rozpoznaje się sarkopenię?
Obecnie do rozpoznania sarkopenii stosuje się proste badania:
- pomiar siły chwytu dłoni (osłabiony u osób z sarkopenią),
- test prędkości chodu – np. przejście 4 metrów w czasie wolniejszym niż 5 sekund może wskazywać na zaburzenia,
- analiza składu ciała – np. specjalną wagą z analizą impedancji bioelektrycznej (BIA) lub densytometrią (DEXA), które pozwalają ocenić ilość masy mięśniowej.
Dzięki tym badaniom można stwierdzić nie tylko obecność choroby, ale też ocenić jej stopień zaawansowania.
Czy sarkopenię można leczyć?
Tak – i to z bardzo dobrymi efektami.
1. Ruch to lek
Najskuteczniejszym sposobem walki z sarkopenią są ćwiczenia siłowe – wykonywane minimum dwa razy w tygodniu, najlepiej z odpowiednim obciążeniem. Dodatkowo warto wprowadzić ćwiczenia na równowagę i wytrzymałość, np. marsz z kijkami, pływanie, jazdę na rowerze.
2. Odpowiednie żywienie
Osoby z sarkopenią powinny spożywać więcej białka – najlepiej 1,2–1,5 g na każdy kilogram masy ciała dziennie.
Warto zwrócić uwagę na produkty bogate w leucynę (jeden z aminokwasów) – np. nabiał, mięso, jajka, soja.
Uzupełnienie niedoboru witaminy D poprawia funkcjonowanie mięśni.
W niektórych przypadkach lekarz lub dietetyk może zalecić tzw. żywienie medyczne – gotowe preparaty odżywcze w formie napoju.
3. Leczenie chorób towarzyszących
Leczenie sarkopenii będzie skuteczniejsze, jeśli dobrze kontrolowane są inne schorzenia – np. cukrzyca, choroby serca czy depresja.
Dlaczego sarkopenii nie wolno bagatelizować?
Nieleczona sarkopenia prowadzi do:
- częstszych upadków i złamań (np. biodra),
- ograniczenia sprawności i samodzielności,
- gorszej jakości życia,
- wyższego ryzyka hospitalizacji i powikłań zdrowotnych.
Podsumowanie
Sarkopenia to nie tylko „naturalne starzenie się” mięśni – to konkretna choroba, którą można i warto leczyć. Największe znaczenie ma wczesne rozpoznanie, regularna aktywność fizyczna oraz odpowiednia dieta. Współpraca z lekarzem, fizjoterapeutą i dietetykiem pozwala zatrzymać proces utraty mięśni, odzyskać siłę i poprawić komfort życia – niezależnie od wieku.
