Endoprotezoplastyka to operacyjny zabieg ortopedyczny w obrębie stawów, najczęściej biodrowego i kolanowego, który polega na wycięciu zmienionej chorobowo części stawu lub jego całości i zastąpieniu go sztucznymi powierzchniami. Zabiegi przeprowadzane są najczęściej u pacjentów, u których doszło do degeneracji stawu na skutek choroby zwyrodnieniowej, urazu, martwicy czy też wad rozwojowych. Celem tej operacji jest przywrócenie chorym prawidłowej ruchomości i stabilności stawu, jak również zniwelowanie dolegliwości bólowych oraz przywrócenie prawidłowej osi kończyny. Zabiegi endoprotezoplastyki często budzą wiele pytań u samych chorych, jak wygląda sam przebieg operacji oraz jak wygląda rekonwalescencja po operacji. Doktor Piotr Dudek – ortopeda z Ortho Sport Clinic odpowiada na najczęstsze pytania i wątpliwości pacjentów kwalifikowanych do zabiegu endoprotezoplastyki stawów kolanowych i biodrowych.
Dla kogo przeznaczone są zabiegi endoprotezoplastyki?
Wskazaniem do wykonania endoprotezoplastyki stawu kolanowego lub biodrowego są krytyczne i nieodwracalne uszkodzenia stawów, które powodują dolegliwości bólowe, znacznie ograniczają ich ruchomość przez co utrudniają pacjentom wykonywanie codziennych czynności, a ich wyleczenie innymi, zachowawczymi metodami terapeutycznymi jest niemożliwe. Nie ma ograniczeń wiekowych w przypadku kwalifikacji do zabiegów endoprotezoplastyki, ważne natomiast jest, aby operację przeprowadzić odpowiednio wcześnie, kiedy nie doszło jeszcze do nieodwracalnych ubytkowych zmian w strukturze kości, czy też masywnych zaników w aparacie mięśniowym. Przedział wiekowy, w którym ta metoda leczenia jest stosowana w ostatnich latach stale się poszerza. Nowy, sztuczny staw ma przede wszystkim: uwolnić pacjenta od bólu, zapewnić mu jak największy zakres ruchomości, często wyrównać długość kończyn, co w efekcie ma doprowadzić do przywrócenia normalnej aktywności ruchowej człowieka.
Endoproteza stawu – wskazania
Objawami, które mogą świadczyć o wskazaniach do leczenia operacyjnego kolana, czy też biodra jest przede wszystkim: stały, nieustępujący ból o charakterze spoczynkowym, często również nocny, brak poprawy po stosowaniu leków przeciwbólowych oraz fizykoterapii, postępujące zaniki mięśniowe, przykurcz stawu oraz zaburzenie osi kończyny.
Kwalifikacja do zabiegu endoprotezoplastyki
Do podjęcia decyzji o kwalifikacji pacjenta do zabiegu endoprotezy stawu w większości przypadków wystarcza szczegółowy wywiad lekarski, połączony z analizą wyniku badania obrazowego takiego, jak RTG, rezonans magnetyczny, czy tomografia komputerowa, które pozwalają na ustalenie korelacji pomiędzy objawami klinicznymi a radiologicznymi. RTG umożliwia ortopedzie szczegółową ocenę destrukcji powierzchni stawowych i deformacji kostnych, głównie w przebiegu chorób zwyrodnieniowych, a w przypadku zmian pourazowych konieczne staje się wykonanie badania MRI lub TK. Podczas wywiadu anestezjologicznego zbierane są dodatkowe informacje na temat stanu zdrowia pacjenta i występowania chorób współistniejących, jak również zażywanych na stałe leków oraz ewentualnych reakcjach alergicznych na metal oraz leki ordynowane podczas operacji.
Rodzaje endoprotez stawowych
Endoproteza jest sztucznym stawem, który ma za zadanie zastąpić całkowicie lub częściowo zużyty naturalny. Endoprotezy zbudowane są z metali obojętnych dla organizmu pacjenta takich, jak tytan, które minimalizują ryzyko odrzucenia implantu. Ze względu na sposób związania implantu z podłożem kostnym rozróżniamy endoprotezy cementowe i bezcementowe. Proteza cementowa wykorzystywana jest w zabiegach u osób starszych, jak również u pacjentów chorych na osteoporozę lub reumatoidalne zapalenie stawów i polega na zamocowaniu jej do kości za pomocą tzw. cementu kostnego. Endoprotezy bezcementowe wykorzystywane są w przypadku pacjentów, u których nie doszło do degeneracji podłoża kostnego i implantowane są bezpośrednio do kości pacjenta.
Jak wygląda zabieg endoprotezoplastyki stawu?
Czas trwania zabiegu endoprotezy stawu uzależniony jest od stopnia deformacji stawu, budowy anatomicznej pacjenta i trwa zazwyczaj od 1 do 2 godzin. Zabiegi w większości przypadków wykonuje się w znieczuleniu podpajęczynówkowym, podczas którego wyłącza się czucie w nogach, a w nielicznych przypadkach również zewnątrzoponowym. Po wykonaniu dojścia operacyjnego ortopeda uwidacznia zmienione chorobowo miejsce i przechodzi do usunięcia zdegenerowanego stawu lub jego części. W kolejnym etapie operacji dokonuje się implantacji endoprotezy, a zabieg kończy się rekonstrukcją tkanek miękkich, założeniem szwów na ranę operacyjną, jałowego opatrunku oraz drenów.
Ryzyko związane z zabiegami endoprotezoplastyki
Prawidłowo przeprowadzony zabieg implantacji protezy stawu biodrowego lub kolanowego nie jest procedurą obarczoną wysokim ryzkiem po stronie pacjenta, niemniej jednak tak, jak w przypadku każdej procedury chirurgicznej, może dojść do powikłań pooperacyjnych. Do nich należą: utrzymujący się obrzęk stawu oraz operowanej kończyny, brak pełnej ruchomości stawu, zaburzenia naczyniowe, infekcje w obrębie skóry i tkanek w pobliżu protezy. Celem ich uniknięcia w okresie okołooperacyjnym stosujemy profilaktykę przeciwzakrzepową oraz antybiotykową, podejmujemy wczesną rehabilitację pooperacyjną oraz edukację pacjenta, która rozpoczyna się w momencie podjęcia decyzji o konieczności wykonania zabiegu. Ważne jest zrozumienie przez pacjenta zasad leczenia oraz akceptacja faktu, że zabieg operacyjny jest pierwszą częścią procesu terapeutycznego. Drugą, niemniej ważną kwestią jest odpowiednio prowadzona rehabilitacja.
Czy wszczepione endoprotezy wymagają wymiany?
Endoprotezoplastyka jest dziedziną ortopedii stale rozwijającą się, a stosowane implanty okazują się coraz bardziej dopasowane i wytrzymałe, stąd też prawidłowo wszczepiona endoproteza może służyć pacjentowi przez kilkadziesiąt lat. Należy jednak podkreślić, że endoproteza stawów jest sztucznym elementem w naszym ciele, który może po prostu ulec zużyciu, obluzowaniu, przemieszczeniu się. Dobrą informacją dla pacjentów jest fakt, że prawie każdą nieprawidłowo funkcjonującą endoprotezę można wymienić na nową. Są to zabiegi rozleglejsze, wymagające zastosowania nieco innych implantów i bardziej wymagające zarówno dla lekarza, jak i dla samego pacjenta.
Jak wygląda życie pacjenta po zabiegu wszczepienia protezy stawu?
Pacjent pionizowany jest w większości przypadków już na drugi dzień po zabiegu, a hospitalizacja uzależniona jest od rozległości uszkodzeń, które podlegały naprawie i trwa zazwyczaj ok. 5-7 dni. Szwy usuwa się zwykle po 10-14 dniach, natomiast na wizyty kontrolne należy zgłaszać się po 6 tygodniach, następnie po 3-6 miesiącach od zabiegu w zależności od postępu procesu usprawniania. Tak jak w przypadku większości zabiegów ortopedycznych, do uzyskania pełnej sprawności konieczne jest wdrożenie odpowiedniej rehabilitacji, a powrót do normalnej sprawności zajmuje około 3 miesięcy. Warto dodać, że zabiegi polegające na implantacji sztucznego stawu są procedurami, które w efekcie pozwalają pacjentom na skuteczną poprawę jakości życia i polepszają możliwości poruszania się, determinują także powrót do codziennych aktywności, likwidując uporczywe dolegliwości bólowe.
